नवरात्रि निबंध मराठी, navratri essay in Marathi: नमस्कार मित्रांनो, आज आम्ही तुमच्यासाठी घेऊन आलो आहोत नवरात्रि निबंध मराठी, navratri essay in Marathi हा लेख. या नवरात्रि निबंध मराठी लेखात या विषयाची संपूर्ण माहिती देण्याचा माझा प्रयत्न असेल.
सर्व वर्गांतील विद्यार्थी मित्र मैत्रिणींना एकाच लेखात संपूर्ण माहिती देणे हाच आमचा एकमेव उद्देश आहे, जेणेकरून तुमचा सर्व वेळ वाया जाणार नाही. चला तर मग पाहूया नवरात्रि निबंध मराठी, navratri essay in Marathi हा लेख.
नवरात्रि निबंध मराठी, Navratri Essay in Marathi
भारतात नवरात्री हा हिंदू सण मोठ्या आनंदाने आणि धूमधडाक्यात साजरा केला जातो. हा उत्सव नऊ रात्रीच्या कालावधीत साजरा केला जातो.
परिचय
नवरात्र वर्षातून चार वेळा साजरी केली जाते, तथापि, शरद ऋतूतील नवरात्रोत्सव सर्वात लोकप्रिय आहे. याला शारदीय नवरात्री म्हणतात आणि देवी दुर्गा यांच्या सन्मानार्थ सप्टेंबर किंवा ऑक्टोबर महिन्यात साजरा केला जातो.
हिंदू धर्मात चैत्र आणि श्राद्ध नवरात्रीला अनन्यसाधारण महत्त्व आहे. नवरात्र हा दुर्गा देवीची पूजा करण्याचा विशेष सण आहे. नऊ दिवस भाविक दुर्गादेवीची विविध प्रकारे पूजा करतात. हिंदू धर्मात हा सण देशभरात मोठ्या उत्साहात साजरा केला जातो.
नवरात्रीचे प्रकार
साधारणपणे वर्षभरात ४ वेगवेगळे नवरात्र साजरे केले जातात. भारतीय दिनदर्शिकेनुसार आपण चार नवरात्र साजरे करतो: शारदीय नवरात्री, चैत्र नवरात्री, माघ नवरात्री आणि आषाढ नवरात्र. सर्व नवरात्रांमध्ये शारदीय नवरात्र हे सर्वात महत्त्वाचे आहे.
शरद नवरात्री
सर्व नवरात्रात; शारदीय नवरात्र हे सर्वात लोकप्रिय आणि महत्त्वाचे आहे. याला शारदा नवरात्री किंवा सारद्य नवरात्री असेही म्हणतात. शारदिया हा शरद ऋतूतील आणि कापणीच्या वेळेचा मोठा भाग असतो. शारदीय नवरात्री सप्टेंबर-ऑक्टोबर महिन्यात येते. नवरात्रीमागील संपूर्ण पौराणिक संबंध देवी दुर्गाने महिषासुराच्या वधाशी संबंधित आहे. याच दिवशी रामचंद्रांनी रावणाचा वध केला असे काहींचे म्हणणे आहे.
चैत्र नवरात्री
चैत्र नवरात्रोत्सव साधारणपणे मार्च ते एप्रिल दरम्यान येतो. हा नऊ दिवसांचा उत्सव हिंदू चंद्र कॅलेंडरमध्ये चित्रा महिन्याच्या पहिल्या दिवशी सुरू होतो. चेत्र नवरात्र उत्सवाला राम नवरात्री असेही म्हणतात. राम नूमी, भगवान रामाचा जन्मदिवस चैत्र नवरात्रीच्या 9व्या दिवशी येतो. हा सण शारदीय नवरात्र म्हणून साजरा केला जातो. नवरात्रीच्या काळात बहुतेक विधी आणि विधी सारखेच असतात. नवरात्रीचे सर्व नऊ दिवस देवी शक्तीच्या नऊ रूपांना समर्पित असतात.
माघ नवरात्री
नवरात्र हा हिवाळ्यात येणारा सण आहे. माघ नवरात्र साधारणपणे जानेवारी ते फेब्रुवारी दरम्यान येते.
आषाढ नवरात्री
आषाढ नवरात्रोत्सव जून आणि जुलै महिन्यात येतो जेव्हा पाऊस सुरू असतो. या नवरात्रीत कोणताही सांस्कृतिक कार्यक्रम शक्य नाही.
नवरात्रीबद्दल आख्यायिका
नवरात्रीशी संबंधित अनेक पौराणिक कथा आहेत. नवरात्रीच्या दिवशी देवी दुर्गेने महिषासुराचा वध केला.
महिषासुर या राक्षसाने भगवान शंकराची आराधना केली आणि त्यांना प्रसन्न केले, शक्ती मागितली आणि असे वरदान मिळाले की कोणीही त्याला मारू शकत नाही. या शक्तींमुळे स्वतः ब्रह्मा विष्णू महेश देखील त्यांचा वध करू शकले नाहीत.
महादेवाने शिवाची स्तुती केल्यावर महिषासुराने सर्वांना त्रास देऊ लागला, त्याने सर्व देवतांना ताब्यात घेतले. ब्राह्मणांचा छळ सुरू झाला.
महिषासुराने सर्व देवांना घाबरवले. म्हणून सर्व देवतांनी ब्रह्मा विष्णू महेश यांच्याकडे जाऊन आम्हा सर्वांना महिषासुरपासून मुक्त करण्याची प्रार्थना केली.
म्हणून ब्रह्मा विष्णू महेश यांनी त्यांच्या सर्व शक्ती एकत्र केल्या आणि दुर्गा नावाच्या एका नवीन शक्तीला जन्म दिला. देवी दुर्गेने महिषासुराचा वध करून सर्व देवांना त्यांच्या संकटातून मुक्त केले. तेव्हापासून दुर्गा देवीची पूजा केली जाते.
दुसर्‍या कथेत, भगवान राम, लक्ष्मण, हनुमान आणि संपूर्ण वानरसेनेने अश्विन शुक्ल प्रतिपदेपासून शरद नवरात्रीपर्यंत माँ दुर्गेची पूजा केली. त्यानंतर दहाव्या दिवशी रामाने लंकेवर हल्ला करून रावणाचा पराभव केला. त्यामुळे दसरा हा सण दहाव्या दिवशी साजरा केला जातो.
माँ दुर्गेची नऊ रूपे
नवरात्र हा एक सण आहे जो अत्याचारावर सत्य आणि धर्माच्या विजयाचे प्रतीक आहे. नवरात्रीच्या काळात दुर्गा देवीच्या सर्व नऊ रूपांची पूजा केली जाते. त्यांच्या या रूपांना नोदुर्गा असेही म्हणतात.
नवरात्रीचे नऊ दिवस सहसा दुर्गा देवीच्या नऊ अवतारांना समर्पित असतात.
दिवस १ – शैल पुत्री
शेलची मुलगी देवी पार्वतीचा अवतार आहे. त्याला महाकालीचा अवतार म्हणून चित्रित केले आहे. हातात त्रिशूळ आणि कमळ घेऊन तो नंदीवर स्वार आहे. माता शिलापुत्री चंद्र ग्रहाचे प्रतिनिधित्व करते.
दिवस २ – ब्रह्मचारिणी
ब्रह्मचारिणी हा पार्वतीचा आणखी एक अवतार आहे. हे शांतता आणि शांततेचे प्रतीक आहे. या दिवशी तिने निळ्या रंगाची साडी नेसली आहे कारण ब्रह्मचारिणी शांती आणि शक्तीचे प्रतीक आहे. ब्रह्मचारिणी देवी मंगळावर राज्य करते. ब्रह्मचर्णी देवीची शुद्ध भक्तिभावाने पूजा केल्याने कोणतेही भयंकर परिणाम दूर होऊ शकतात.
दिवस ३ – चंद्रघंटा
महादेव शिवाशी विवाह झाल्यानंतर देवी पार्वती कपाळावर चंद्रकोर धारण करते आणि चंद्रघंटा हे देवीच्या या पैलूचे प्रतिबिंब आहे. तिसरा दिवस पिवळ्या रंगाशी संबंधित आहे, जो त्याच्या द्वैतपणाचे प्रतीक आहे. आई दुर्गेचे तिसरे रूप, शुक्र ग्रहावर राज्य करते आणि आपल्याला धैर्य देते.
दिवस ४ – कुष्मांडा
कुष्मांडा देवीचे रूप जगभर पसरल्याचे सांगितले जाते. त्यामुळे देवीच्या या रूपाशी संबंधित रंग हिरवा आहे. तो सिंहावर आरोहित आहे आणि त्याला आठ हातांनी दर्शविले आहे. माँ दुर्गेचे चौथे रूप, सूर्य ग्रहाचे प्रतिनिधित्व करते आणि नकारात्मक ऊर्जा दूर करून आपल्या भविष्याचे रक्षण करते.
दिवस ५ – स्कंदमाता
भगवान स्कंद किंवा कार्तिकी, स्कंदमाता ही आईची शक्ती दर्शवते जेव्हा तिची मुले संकटात असतात. असे मानले जाते की तिने वाघाला तिच्या पिल्लात ठेवून सोडले. दिवसाचा रंग राखाडी आहे. माता दुर्गेचे पाचवे रूप, ती बुध ग्रहावर राज्य करते आणि तिच्या भक्तांशी खूप प्रेमळ आहे.
दिवस ६ – कात्यायनी
कात्यानी ही योद्धा देवी असून तिला चार हात आहेत. तो सिंहावर स्वारी करतो आणि धैर्याचे प्रतीक आहे. हा आकार नवरात्रीच्या सहाव्या दिवशी केशरी रंगात बदलतो. बृहस्पति माता दुर्गेच्या सहाव्या पैलूवर राज्य करतो. ती तिच्या भक्तांना धैर्य आणि शक्ती देते.
दिवस ७ – कालरात्री
कालरात्री हे दुर्गा देवीचे सर्वात हिंसक रूप आहे. या दिवसाचा रंग पांढरा आहे. माँ दुर्गेचे सातवे रूप शनि ग्रहाद्वारे शासित आहे आणि ते शक्तीचे लक्षण आहे.
दिवस ८ – महागौरी
या दिवशी देवी शांती आणि आशा दर्शवते. त्यामुळे नवरात्रीच्या आठव्या दिवसाशी संबंधित रंग गुलाबी आहे. माँ दुर्गेचे आठवे रूप राहु ग्रहाचे दैवी शासक आहे आणि हानिकारक प्रभाव, नकारात्मक ऊर्जा काढून टाकते.
दिवस ९ – सिद्धीदात्री
देवी सिद्धिदात्री कमळावर विराजमान आहे. त्यातून निसर्गाचे सौंदर्य आणखी खुलते. देवीच्या या रूपाला देवी सरस्वती असेही म्हणतात. दिवसाचा रंग हलका निळा आहे. माँ दुर्गेचे नववे रूप केतू ग्रहावर राज्य करते आणि आपल्याला ज्ञान देते.
नवरात्र कशी साजरी केली जाते
पूर्वेकडील राज्ये
नवरात्रीला वरील राज्यात दुर्गापूजा म्हणून ओळखले जाते. या उत्सवासाठी, मोठ्या मंडळांनी मंडप उभारले जेथे दुर्गापूजा केली जाते. या नऊ दिवसांत धर्मग्रंथांचे पठण केले जाते आणि सर्व भाविकांना देवीचे दर्शन होते. दहाव्या दिवशी दुर्गादेवीला शोभायात्रेत विधीवत निरोप दिला जातो.
उत्तर आणि पश्चिम राज्ये
या प्रदेशात नवरात्रीला राम लीला किंवा दसरा म्हणतात. हे रामायणात सांगितल्याप्रमाणे राक्षस रावणावर भगवान रामाच्या विजयाचे प्रतीक आहे.
उत्तर भारतातील नवरात्रोत्सवादरम्यान रामायणातील कथांवर आधारित राम लीला हे कलाकार खेळतात. या कार्यक्रमांमध्ये प्रेक्षकही उत्स्फूर्तपणे सहभागी होऊ शकतात. दहाव्या दिवशी म्हणजे दसऱ्याला रावणाच्या पुतळ्याचे दहन केले जाते. भारतातील सर्व उत्तरेकडील राज्यांमध्ये, दुर्गा देवीचा विजय साजरा केला जातो आणि कुटुंबे घरी दिवा लावतात जो सर्व नऊ दिवस सतत प्रज्वलित केला जातो. बिहारच्या काही भागात या दिवशी जत्रा भरते.
गुजरातमध्ये नवरात्र मोठ्या आनंदात साजरी केली जाते. गुजरातचा नवरात्रोत्सव दांडिया, गरबा नृत्यासाठी जगभर प्रसिद्ध आहे.
गोव्यात नवरात्रोत्सव हा मकरोत्सव म्हणून साजरा केला जातो. मखर आरती ही उत्सवाची शेवटची रात्र असून या दिवशी भाविकांची मोठी गर्दी असते.
महाराष्ट्रात नवरात्रीच्या काळात घटस्थापना म्हणूनही हा सण साजरा केला जातो. या दिवशी तांब्या-पितळी पाण्याचे भांडे तांदळाच्या भांड्यात लाकडी पाटावर ठेवले जाते. याला कमतरता म्हणतात. मुख्य अन्न नारळ हळदीसह राखले जाते. समृद्धीचे प्रतीक म्हणून नऊ रात्री एक दिवा देखील ठेवला जातो.
दक्षिणेकडील राज्ये
कर्नाटकात, नवरात्रीच्या वेळी हिंदू मंदिरांना आकर्षक रोषणाई केली जाते. दसरा हा कर्नाटकचा प्रसिद्ध सण आहे आणि तो शाही मिरवणुकांनी चिन्हांकित केला जातो.
केरळमध्ये आता पुस्तकांची आवड आहे. विजयाचा शेवटचा दिवस, ज्याला विजया दशमी असेही म्हटले जाते, तो दिवस म्हणजे मुलाला पहिल्यांदा वाचायला/लिहायला शिकवले जाते.
तामिळनाडूमध्ये या दिवशी देव, देवी, ग्रामजीवन आणि प्राणी यांचे प्रतिनिधित्व करणाऱ्या बाहुल्या प्रदर्शित केल्या जातात. हे प्रदर्शन पाहण्यासाठी मित्र आणि नातेवाईक एकमेकांना भेट देतात.
तेलंगणातील महिला देवीच्या नवरात्रीसाठी कलात्मक फुलांची सजावट करतात.
भारताबाहेर नवरात्रीचे उत्सव
नेपाळमध्येही नवरात्री साजरी केली जाते. या उत्सवादरम्यान कुटुंबे एकत्र येतात, वृद्ध आणि तरुण यांच्यातील बंधाचा सन्मान करतात.
नवरात्रीच्या उपवासात काय खावे
नवरात्रीत खाण्यापिण्याचे अनेक नियम आहेत. नवरात्रीच्या काळात केळी, रताळ इत्यादीपासून बनवलेले पदार्थ खाऊ शकतात. आणि इतर फळे आणि रस प्या. काही लोकांना उपवास करणे कठीण वाटत असेल तर ते लिंबू, फळ किंवा नारळ पाणी पिऊ शकतात.
नवरात्रोत्सवाचा संदेश
९ दिवस श्रीरामाने रावणाशी युद्ध केले आणि जिंकले, माता दुर्गाने महिषासुराच्या खोड्यांचा अंत केला आणि लोकांना त्यांच्या दुःखातून मुक्त केले.
म्हणून हा सण संपूर्ण जगाच्या सुख-समृद्धीसाठी साजरा केला जातो. नवरात्रोत्सव आपल्याला हे शिकण्यास भाग पाडतो की वाईट शक्ती कितीही चांगल्या असल्या तरी वेळ लागला तरी वाईटाचा कधीच विजय होत नाही.
नवरात्रीचा पवित्र सण आपल्याला संदेश देतो की आपण कधीही आपल्या सामर्थ्याचा फुशारकी मारू नये कारण महिषासुराच्या अहंकाराने जसा त्याचा नाश केला तसा अहंकार आपल्याला नेहमी विनाशाकडे घेऊन जातो.
निष्कर्ष
देवीची सर्व रूपे साजरी केली जातात आणि त्यांची आनंदाने पूजा केली जाते. ते अनेक मोठ्या मूर्ती उभारतात आणि त्यांच्या सन्मानार्थ मिरवणुका काढतात. वेगवेगळ्या ठिकाणी जत्रा भरतात. सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे, नवरात्री देशभरातील लोकांना एकत्र आणते आणि विविधता आणि संस्कृतीचे प्रतिनिधित्व करते. नऊ दिवस असा भव्य उत्सव साजरा करण्याची संधी मिळाल्याचा आम्हा भारतीयांना आनंद झाला पाहिजे. लोक एकत्र येतात, उत्सव साजरा करतात आणि मजा करतात. हे नवरात्रीचे सौंदर्य आहे आणि त्यामागचा इतिहास आपण नेहमी जपला पाहिजे.
आज आपण काय वाचले
तर मित्रांनो वरील लेखात आपण नवरात्रि निबंध मराठी, navratri essay in Marathi हि माहिती पाहिली. मला खात्री आहे कि मी नवरात्रि निबंध मराठी या विषयावरील सर्व माहिती वरील लेखात मिळाली असेल.
तुम्हाला हा लेख कसा वाटला, आम्हाला कमेंट बॉक्समध्ये सांगा, जेणेकरून आमच्या नवरात्रि निबंध मराठी माहिती लेखात काही चूक असेल तर आम्ही ती लवकरात लवकर दुरुस्त करण्याचा प्रयत्न करू शकू किंवा वरील लेखात तुमची अधिक माहिती समाविष्ट करण्याचा प्रयत्न करू.
जाता जाता मित्रांनो, जर तुम्हाला या लेखातून नवरात्रि निबंध मराठी, navratri essay in Marathi या विषयावर संपूर्ण माहिती मिळाली असेल. जर तुम्हाला हा लेख आवडला असेल तर तुम्ही हा लेख तुमच्या फेसबुक, ट्विटर आणि व्हॉट्सॲप या सोशल मीडियावर नक्कीच शेअर करा.